Raadsnota 0170008 Beleid schuldhulpverlening
0170008 - BI.0170008 beleid schuldhulpverlening
Eerste termijn
Voorzitter, "schuldhulpverlening", spreken we van schuldhulpverlening of van schuldhulpverlenging? het scheelt maar 1 lettertje maar voor de burger kan het een wereld van verschil zijn.
Het aantal mensen met problematische schulden is groot. In de afgelopen jaren zijn diverse rapporten geschreven die gaan over de aanpak van problematische schulden. In het rapport Onoplosbare schuldsituaties wordt het beeld geschetst dat het aantal huishoudens met problematische schulden flink is toegenomen. Hat kabinet vindt het net als de gemeente Oosterhout niet aanvaardbaar en economisch niet verantwoord dat burgers buiten de samenleving staan. Het hebben van problematische schulden vormt een belemmerende factor voor participatie. Daarnaast leiden problematische schulden tot hoge maatschappelijke kosten. Het maatschappelijk probleem wordt versterkt omdat burgers met schulden ‘domme dingen doen’. Armoede leidt tot voortdurende korte termijnoplossingen. Burgers met schulden zijn enkel bezig met overleven. Ze denken aan financiële problemen van morgen en niet aan over een maand of nog verder weg. Het IQ van burgers met problematische schulden daalt gemiddeld met 13 punten. Dit is niet zo erg als je genoeg hebt, maar burgers met een lager IQ handelen naar iemand die zwak begaafd is. Dit komt hun positie niet ten goede.
Nederland kent drie trajecten die kunnen worden ingezet bij problematische schulden. Dit zijn schuldhulpverlening, het schuldenbewind en de Wsnp. Het aantal aanvragen voor schuldhulpverlening is verdubbeld in de periode 2008 tot en met 2013. Uit dit rapport, maar ook uit het rapport Transitiecommissie Sociaal Domein blijkt dat veel gemeenten burgers met problematische schulden (al dan niet categoriaal) de toegang tot schuldhulpverlening weigeren. Deze weigering staat open voor bezwaar en beroep.
De kredietbank hanteert de NVVK richtlijnen. Deze richtlijnen worden door diverse instanties en onderzoekers als log en bureaucratisch aangemerkt. Er wordt niet voortvarend te werd gegaan, waardoor het schuldhulpverleningstraject onnodig duur is. Er zijn diverse initiatieven die hebben aangetoond dat een schuldhulpverleningstraject binnen een half jaar tot negen maanden tot een minnelijke oplossing heeft geleid tegen een budget van gemiddeld € 3.000,- per traject. Naast de groep die wordt geweigerd, is er ook een groep die door gemeenten niet in behandeling wordt genomen. Ze worden bij het (voor)portaal van de gemeenten naar huis gestuurd, omdat zij niet zouden voldoen aan de vereisten voor schuldhulpverlening. Hierdoor worden burgers uitgesloten van noodzakelijke hulp om tot een oplossing te komen voor hun schulden. Door deze handelswijze is het zicht op een schuldenvrije toekomst voor een toenemend aantal burgers verder weg dan ooit. Tevens wordt geen alternatieve route aangeboden. Juist deze groep is een groep die niemand op het netvlies heeft! Het is niet duidelijk hoe groot de groep is van de 544.000 huishoudens met problematische schulden die geen hulp krijgt. Van de burgers die wel hulp ontvangen is niet bekend wat daarvan de resultaten zijn. Sinds de mogelijkheid tot het instellen van een schuldenbewind, staan naar schatting 182.000 mensen onder deze vorm van bewind. Exacte cijfers van het aantal toepassingen is niet bekend, noch cijfers ten aanzien van de resultaten.
De resultaten worden in beide trajecten (schuldhulpverlening en schuldenbewind) gewoonweg niet of in onvoldoende mate geregistreerd, waardoor geen verantwoording kan worden afgelegd. Het is dan ook in het geheel niet duidelijk of de burgers die onder deze groepen vallen op een juiste wijze worden geholpen met hun problematische schulden en zicht hebben op een schuldenvrije toekomst.
Naast de weigering van gepaste hulp, worden ook onnodige obstakels opgeworpen bij de doorstroom van het schuldhulpverleningstraject naar de Wsnp. Ook de doorstroom in het schuldenbewind naar een schuldhulpverleningstraject of een Wsnp lijkt niet tot stand te komen, aldus het rapport van de Algemene rekenkamer. Hierdoor zijn burgers gevangen in een uitzichtloos traject dat niet leidt tot een voor hun gepaste oplossing voor hun problematische schulden. Indien de burger met problematische schulden wel is opgenomen in het schuldhulpverleningstraject, krijgt hij in veel gevallen te maken met een niet bekwame schuldhulpverlener. Daarnaast wordt in het gehele schuldhulpverleningstraject niet voldoende voortvarend te werk gegaan. Voortvarendheid is van groot belang voor perspectief, zo wordt gesteld door professor in ’t Veld.
Het niet bieden van een passende oplossing voor problematische schulden leidt tot een groot maatschappelijk probleem. Het Nibud heeft berekend dat een niet opgeloste schuldsituatie over een periode van 10 jaar de maatschappij € 100.000 kost. Onder deze kosten zijn inbegrepen de kosten van schuldhulpverlening, maar ook de kosten die door het bestaan van de schulden worden beïnvloed (bijvoorbeeld kosten voor verminderde arbeidsparticipatie, huisuitzettingen en afsluitingen). Het voorkomen van (verdere) maatschappelijke schade is één van de redenen waarom de Wsnp is geschreven: schulden moeten eindig zijn. Indien een schuldhulpverleningstraject niet leidt tot een minnelijke regeling met de crediteuren, kan via de Wsnp een schone lei worden verkregen. Sinds de invoering van de Wsnp, heeft de beroepsgroep stelselmatig aangetoond dat de regeling een bestendige regeling is. Via de Monitor Wsnp wordt jaarlijks inzage gegeven in de resultaten van deze wijze van schuldsanering. Hierdoor wordt door de beroepsgroep verantwoording afgelegd over de wijze waarop het schuldsaneringstraject wordt doorlopen en wat de daarbij behaalde resultaten zijn.
Naar mening van de BBW dient voor iedere burger met een problematische schulden een passende oplossing toegankelijk te zijn en dient het gepaste traject voortvarend te zijn om zo de maatschappelijke kosten zo beperkt mogelijk te houden. Wat een passende oplossing is, is afhankelijk van de situatie van de betreffende burger. Op basis van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) dient iedere burger met problematische schulden te worden geholpen. De wet kent echter een grote mate van beleidsvrijheid onder de discretionaire bevoegdheid die in de Wgs is opgenomen. Ook leiden verdere bezuinigingen van gemeenten er toe dat steeds vaker een beroep wordt gedaan op de zelfredzaamheid van burgers en het inzetten van vrijwilligers als schuldhulpmaatje. Op deze wijze hoeft geen (professionele ) schuldhulpverlening als bedoeld in de Wgs te worden ingezet. Ook het beschermingsbewind wordt gezien als een alternatieve route door gemeenten. Dit schuldenbewind kan de schulden stabiliseren en blijven de omvang van de problematische schulden beperkt.
Het schuldenbewind leidt niet per definitie tot een eindigheid van de schulden nu de eindigheid van de schulden in dit traject niet goed is verzekerd. In een brief aan de Staatsecretaris van Veiligheid en Justitie bevestigt de branchevereniging van beschermingsbewindvoerders (BPBI) dat deze zeer terughoudend staat tegenover het op zich nemen van een taak op het gebied van de schuldhulpverlening. De redenen voor die terughoudendheid zijn volgens de branchevereniging divers. De pet van beschermingsbewindvoerder - bescherming cliënt - verhoudt zich wat lastig met de pet van schuldenregelaar (belangen schuldeisers). In een uitspraak van de Hoge Raad van 5 november 2010 is bepaald dat een redelijke wetstoepassing van artikel 285 lid 1, onder f Faillissementswet met zich meebrengt dat de in artikel 285 Faillissementswet bedoelde verklaring ook kan worden afgegeven door de personen, bedoeld in artikel 48 lid 1 onder c, Wet op de Consumentenkrediet. Hieronder vallen advocaten, accountants, Wsnp bewindvoerders, maar ook beschermingsbewindvoerders. De Wsnp bewindvoerder bijvoorbeeld is toegerust met de (juridische) kennis en vaardigheden die nodig is die problematische schuldsituaties op te pakken daar waar de schuldhulpverleners van de gemeente niet voldoende zijn gekwalificeerd. Hierbij wordt onder andere gedacht aan zzp-ers en de eigen-woningbezitters.
